Περί Δαιμονίων, Πνεύματος και επιλογής των ψυχών

Σήμερα η λέξη Δαίμων έχει λάβει πολύ αρνητική σημασία, και αυτό λόγο της θεολογίας του Χριστιανισμού. Στην αρχαιότητα ο όρος είχε πολύ διαφορετική έννοια, φυσικά με τις διαφορές και την ποικιλομορφία της ελληνικής φιλοσοσφίας στο πέρας των αιώνων. Δεν είναι λίγο το γνωστό σε όλους μας δαιμόνιο του Σωκράτους, ο λεγόμενος Αγαθός Δαίμονας, αλλά και οι προσφωνήσεις των ίδιων των θεών ως δαίμονες, ο ορφικός ύμνος Προς Δαίμονα κτλ. κτλ. Δεν έχω βέβαια παρά να πω ότι αναμφισβήτητα κάποια αλήθεια θα υπάρχει και στου μεν και στους δε όσων αφορά το επίμαχο αυτό θέμα και ίσως η αλήθεια- όπως θα καταλήξω και παρακάτω είναι κάπου στην μέση και δεν έχει -όπως πάντοτε- μία όψη, αλλά αλλάζει ανάλογα με το επίπεδο αντίληψης και κατανόησης και συνείδησης του καθενός που την προσεγγίζει. Ορίστε παρακάτω μια πολύ ενδιαφέρουσα δημοσίευση περί δαιμόνων που βρήκα αναζητώντας περί αυτού του θέματος και την αναμοδημοσιεύω. Στο τέλος συνεχίζω με τα σχόλιά μου. 

«Στην αρχαιότητα η λέξη “δαίμων” ενείχε ευσέβεια. Δεν είχε την αρνητική σημασία που της προσέδωσε ο Χριστιανισμός. Αρχικά στην επική ποίηση δαίμονες καλούνταν οι θεοί. Παράγεται από το ρήμα «δαίω» και «δαίομαι» που σημαίνει μοιράζω (μοιράζω στον καθένα την τύχη του). Επομένως δαίμων είναι αυτός που μοιράζει, που δίνει μερίδια και κατ’ επέκταση «αυτός που ορίζει τη μοίρα ενός ανθρώπου». Εφόσον οι άνθρωποι ήσαν πολυάριθμοι, θεωρούσαν ότι εξίσου πολυπληθείς ήσαν και οι δαίμονες

Αν και συνυπήρχε με τη λέξη θεός, εντούτοις, ο δαίμων αναφερόταν στην απρόσωπη και απροσδιόριστη δύναμη, ενώ ο θεός στην ανθρωπόμορφη θεϊκή οντότητα. Η έννοια του δαίμονος ισοδυναμούσε με την Μοίρα, την Ειμαρμένη. Επίσης, στη λέξη “δαίμονα” απέδιδαν την έννοια του φύλακα αγγέλου: «κατά φύλακα δαίμονα». Από εδώ προέρχεται και η λέξη ευδαιμονία (: ευτυχία, προσδιόριζε τον έχοντα την εύνοια του δαίμονος). Στην αρχαία Ελλάδα “οι δαίμονες” είχαν σημαντικό ρόλο στις ζωές των ανθρώπων. Συναντούνται σε πλήθος συγγραμμάτων, όπως του Ομήρου, του Ησιόδου, του Πλάτωνα, του Πλούταρχου, του Ηρόδοτου κ.α.

Αναφέρονται κυρίως σαν θεότητες που δρουν στον ουράνιο χώρο ανάμεσα στους θεούς και τους ανθρώπους. Έχουν μια αμφίδρομη σχέση, δηλαδή είναι κατά κάποιο τρόπο ο ενδιάμεσος αγγελιοφόρος των θεών προς τον γήινο κόσμο και το αντίστροφο. Σαν βοηθοί των θεών στέλνουν τις αποφάσεις τους διαμέσου των χρησμών, ενώ παρακολουθούν και την εξέλιξη της ζωής των θνητών μέχρι να ελευθερωθεί η ψυχή τους από τα δεσμά του ανθρώπινου σώματος. Ακόμα φέρονται σαν φύλακες άγγελοι του κάθε ανθρώπου, ενώ κάθε θεός μπορούσε να έχει πλήθος απ’ αυτούς στη διάθεσή του. Ο Ησίοδος μας αποκαλύπτει περισσότερο την αγαθή έννοια της ύπαρξής τους, διότι μας αναφέρει ότι σαν δαίμονες δρουν οι ψυχές του “χρυσού γένους” που θεοποιήθηκαν και με προσταγή του Δία προστάτευαν τους ανθρώπους.

Ο Πλάτωνας, προσπαθεί να δώσει την ερμηνεία της έννοιας “Δαίμων”:

ΣΩΚ.: Αλήθεια, Ερμογένη. Τι να σημαίνει άραγε το όνομα «δαίμονες»; Πρόσεξε αν σου φανώ ότι λέω κάτι σπουδαίο.

ΕΡΜ.: Λέγε.

ΣΩΚ.: Γνωρίζεις ποιοι, κατά τον Ησίοδο, είναι οι δαίμονες;

ΕΡΜ.: Δεν γνωρίζω.

ΣΩΚ.: Δεν γνωρίζεις ούτε για το χρυσό γένος των ανθρώπων, που λέει ότι υπήρξε πρώτο;

ΕΡΜ.: Αυτό το ξέρω.

ΣΩΚ.: Λέει λοιπόν γι’ αυτό:

«Μόλις το γένος τούτο χωρίστηκε σε μέρη

οι δαίμονες αγνοί και γήινοι ονομάζονται, λαμπροί, προστάτες από το κακό, φύλακες των ανθρώπων.»

ΕΡΜ.: Δηλαδή, τι εννοείς;

ΣΩΚ.: Νομίζω πως, λέγοντας χρυσό γένος, δεν εννοεί φτιαγμένο από χρυσάφι, αλλά καλό και ωραίο. Απόδειξη θεωρώ το γεγονός ότι για μας λέει πως είμαστε σιδερένιο γένος.

ΕΡΜ.: Έχεις δίκιο.

ΣΩΚ.: Πιστεύεις λοιπόν ότι, και αν κάποιος από τους συγχρόνους μας είναι καλός, θα μπορούσε να πει πως ανήκει στο χρυσό γένος;

ΕΡΜ.: Βέβαια.

ΣΩΚ.: Οι καλοί όμως είναι συνετοί ή τίποτε άλλο;

ΕΡΜ.: Συνετοί.

ΣΩΚ.: Κατά τη γνώμη μου, αυτό περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο χαρακτηρίζει τους δαίμονες∙ επειδή ήταν συνετοί και «δαήμονες» (σοφοί) τους ονόμασε «δαίμονες». Και στην αρχαία γλώσσα μας το όνομα αυτό αντιστοιχεί στο ίδιο. Σωστά λοιπόν και αυτός και άλλοι ποιητές λένε ότι, αν πεθάνει κάποιος ενάρετος, μεγάλη τύχη και τιμές αποκτάει και γίνεται δαίμονας, σύμφωνα με την ονομασία της φρόνησης. Έτσι και εγώ λοιπόν αντιλαμβάνομαι τον «δαήμονα», δηλαδή κάθε άνθρωπο, θεϊκό όσο ζει και αφότου πεθάνει, και νομίζω ότι σωστά ονομάζεται «δαίμων». (Πλάτωνας, “Κρατύλος”, 397e- 398c) (ολ.)

Μετά τον Ησίοδο, οι φιλόσοφοι, όπως ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας κ.α, έγραψαν ότι οι δαίμονες είναι οι “επόμενοι των θεών”, ή ότι είναι “παίδες αυτών αλλά όχι θεοί”, ενώ χαρακτηρίστηκαν είτε σαν μοίρα- ειμαρμένη, είτε σαν τύχη, καλή ή κακή με τον χαρακτηρισμό καλοδαίμων ή κακοδαίμων.

« Πολλή δε η δαιμόνων αγέλη·

τρις γαρ μύριοί εισιν επί χθονί πουλυβοτείρη,

αθάνατοι, Ζηνός πρόπολοι·

οι μεν νοσημάτων, οι δε των απόρων σύμβουλοι, οι δε των αφανών άγγελοι, οι δε τέχνης συνεργάτοι, οι δε οδού συνέμποροι· οι μεν αστικοί, οι δε αγροτικοί, οι δε θαλάττιοι, οι δε ηπειρωτικοί· είληχεν δε άλλος άλλην εστίαν σώματος, ο μεν Σωκράτην, ο δε Πλάτωνα, ο δε Ζήνωνα, ο δε Διογένην· ο μεν φοβερός, ο δε φιλάνθρωπος, ο δε πολιτικός, ο δε τακτικός· όσαι φύσεις ανδρών, τοσαύται και δαιμόνων.» (Μάξιμος Τύριος, 8. 8F) 

Παράλληλα, μην ξεχνάμε και το περίφημο δαιμόνιο του Σωκράτη, που μέσω αυτού έπαιρνε τις σωστές αποφάσεις. Για το δαιμόνιο του Σωκράτη ο Πλούταρχος αναφέρει: « Έτσι και στο Σωκράτη το δαιμόνιο μοιάζει να του προσέφερε εξ αρχής ως οδηγό του βίου του μια όραση, «που» μόνο «αυτή προχωρώντας μπροστά ρίχνει φως στα άδηλα πράγματα, καθώς και σε όσα η ανθρώπινη φρόνηση δεν μπορεί να συλλογιστεί. Γι’ αυτά τα πράγματα το δαιμόνιο συνομιλούσε πολλές φορές μαζί του και ενέπνεε τις επιλογές του.» (Πλούταρχος, “Περί του Σωκράτους Δαιμονίου”, 580D)

Ο ίδιος ο Αθηναίος σοφός λέει για το δαιμόνιό του στην απολογία του στη δίκη, όπου τελικά καταδικάστηκε να πιει το κώνειο: 

«Ίσως πάλι να σας φανεί αλλόκοτο που εγώ περιφέρομαι και δίνω τέτοιες συμβουλές κατ’ ιδίαν και ανακατεύομαι στις ξένες υποθέσεις, ενώ στη δημόσια ζωή δεν τολμώ να ανεβώ στο βήμα μπροστά στο δήμο και να πω τη γνώμη μου στην πόλη. Αιτία για αυτή τη συμπεριφορά μου είναι αυτό που με ακούσατε να λέω πολλές φορές και σε πολλά μέρη, ότι δηλαδή μου έρχεται ένα θεϊκό δαιμόνιο, αυτό το δαιμόνιο που ο Μέλητος κοροϊδεύοντας το περιέλαβε στην κατηγορία. Αυτό μου συμβαίνει από παιδί, μια φωνή που ακούω μέσα μου, η οποία, όταν έρχεται πάντα με αποτρέπει από κάτι που πρόκειται να πράξω, αλλά ποτέ δε με προτρέπει.» (Πλάτωνας, “Απολογία Σωκράτη”, 31c- d)

Η επίδραση του δαιμονίου στον Σωκράτη άρχισε από τα παιδικά του χρόνια. Ο ίδιος ο πατέρας του είχε προϊδεαστεί για το γιο του να μη του φέρνει εμπόδια σ’ αυτή την “ιδιαιτερότητα”, αλλά αντίθετα να τον βοηθήσει διαμέσου της προσευχής. Ο Πλούταρχος αναφέρει: 

« …όπως προφήτεψε ο χρησμός που δόθηκε στον πατέρα του, όταν ο Σωκράτης ήταν ακόμη παιδί. Γιατί ο χρησμός προέτρεπε τον πατέρα του να τον αφήνει να κάνει ό,τι τυχόν του έρχεται στο νου, να μην τον καταπιέζει ούτε και να τον οδηγεί σε άλλη κατεύθυνση, αλλά να αφήνει ελεύθερη την ορμή του παιδιού και να προσεύχεται για χάρη του στον Αγοραίο Δία και τις Μούσες. Κατά τα άλλα, όμως, να μην πολυασχολείται με το Σωκράτη, γιατί αυτός βέβαια διαθέτει εντός του οδηγό της ζωής ανώτερο από αμέτρητους δασκάλους και παιδαγωγούς.» (Πλούταρχος, “Περί του Σωκράτους Δαιμονίου”, 589E-F)

Φιλόσοφοι, όπως ο Θαλής και ο Εμπεδοκλής, με την έννοια των δαιμόνων εννοούσαν την ψυχή του σύμπαντος. Χαρακτηριστικό πάντως είναι ότι παρ’ όλες τις έννοιες που δόθηκαν στην αρχαιότητα δεν προσωποποιήθηκε κανένας δαίμονας!

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η έννοια του “δαίμονα” αντικατοπτρίζει μια άυλη μορφή, υψηλής πνευματικότητας, που διαχέεται στο σύμπαν και που εκπορεύεται από το θείο, με σκοπό την βοήθεια όλων των ανθρώπων, ή την δοκιμασία τους (με την καλή έννοια), ώστε να βρουν το δρόμο τους στην δύσκολη υλιστική ζωή: «τούτου δε το αίτιον γέγονεν ουκ ανθρώπειον, αλλά τι δαιμόνιον εναντίωμα» [η αιτία του γεγονότος δεν ήταν κάτι ανθρώπινο, αντίθετα ήταν κώλυμα θεϊκό] ( Πλάτωνας, “Αλκιβιάδης Ι”, 103a)

Η επαφή του δαίμονα με τον άνθρωπο όμως προϋποθέτει και ανάλογο πνευματικό υπόβαθρο των θνητών, γιατί μόνο έτσι θα καταφέρουν να αντιληφθούν την καλοσύνη και την αγαθότητα του δαίμονα:

«Αυτός, φίλοι μου, είναι και ο τρόπος που ενεργεί το δαιμόνιο. Όσο, δηλαδή, είμαστε βυθισμένοι στα εγκόσμια και αλλάζουμε πολλά σώματα σαν οχήματα, μας αφήνει να αγωνιζόμαστε μόνοι μας και να επιμένουμε, προσπαθώντας να σωθούμε με τη βοήθεια της δικής μας αρετής και να πιάσουμε λιμάνι. Την ψυχή, όμως, που έχοντας καλά και πρόθυμα κοπιάσει σε αγώνες μακράς διάρκειας μέσα από αναρίθμητες γεννήσεις και, ενώ ο κύκλος της πλησιάζει στο τέλος του, αψηφώντας τον κίνδυνο και δείχνοντας φιλοτιμία για την έκβαση του αγώνα της, ανεβαίνει προς τις ανώτερες υπάρξεις με πολύ ιδρώτα, αυτήν την ψυχή ο θεός δε θεωρεί απρεπές να τη βοηθήσει ο οικείος της δαίμονας, αλλά αφήνει όποιον δείχνει προθυμία να βοηθήσει. Και ο δαίμονας προθυμοποιείται να διασώσει και άλλη ψυχή με τις προτροπές του. Κι εκείνη, επειδή είναι κοντά, τον ακούει και σώζεται. Αν, όμως, δεν υπακούσει, την εγκαταλείπει ο δαίμονας και δεν έχει ευτυχισμένο τέλος.» (Πλούταρχος, “Περί του Σωκράτους Δαιμονίου”, 593F- 594A)

Στο παραπάνω απόσπασμα ο μυημένος στα μυστήρια Πλούταρχος μιλάει σαφώς για μετενσάρκωση. Όλοι οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι και συγγραφείς, που ήσαν μυημένοι στα αρχαία μυστήρια (Ελευσίνια- Καβείρια- Ορφικά- Κρητικά- Πυθαγόρεια, Κρητικά κ.λ.π.) πίστευαν στην μετενσάρκωση ή στην μετεμψύχωση, κατά την οποία η ψυχή χρησιμοποιεί το σώμα ως όχημα για να ενσαρκωθεί στο γήινο πεδίο. Σταδιακά, μέσα από τις ευκαιρίες που τις παρουσιάζονται στις διαδοχικές της ενσαρκώσεις, εξελίσσεται και κάποτε, όταν τελειωθεί, φθάνει στη θέωση. Ο δαίμονας μπορεί να βοηθήσει στη γρηγορότερη τελείωση, αρκεί ο θνητός να αντιλαμβάνεται τις “κρούσεις” του δαίμονα και να “ακούει τη φωνή του”:

«Οι σκέψεις, όμως, των δαιμόνων διαθέτουνε φως και λάμπουν επάνω στις ψυχές των δαιμόνιων ανθρώπων, δίχως να έχουν ανάγκη από λόγια και ονόματα, τα οποία χρησιμοποιώντας οι άνθρωποι μεταξύ τους ως σύμβολα βλέπουν μόνο είδωλα και εικόνες των σκέψεων. Τις ίδιες, όμως, σκέψεις δεν τις γνωρίζουν παρά μόνο εκείνοι που λαμβάνουν έναν ίδιον και δαιμόνιο, όπως ειπώθηκε, φως…

Έτσι και οι σκέψεις των δαιμόνων, αν περνούν μέσα απ’ όλα, αντηχούν μόνο μέσα σ’ αυτούς που διαθέτουν ήθος ατάραχο και ήρεμη ψυχή. Αυτούς ακριβώς τους ανθρώπους λέμε ιερούς και δαιμόνιους.» (Πλούταρχος, “Περί του Σωκράτους Δαιμονίου”, 589Β- D)

Στο διάλογο του Σωκράτη με την ιέρεια Διοτίμα, που δίνει ο Πλάτωνας στο “Συμπόσιο”, η ιέρεια αποδίδει με λόγια τις αντιλήψεις του Πλάτωνα περί δαιμόνων:

« - Τότε, της είπα, τι θα ‘ναι ο Έρως, θνητός;

- Κάθε άλλο!- Αλλά τότε, τι;

- Κάτι σαν αυτά που αναφέραμε πριν, το ενδιάμεσο ανάμεσα στο θνητό και το αθάνατο.

- Δηλαδή τι, Διοτίμα;

- Δαίμων μέγας, Σωκράτη∙ γιατί βέβαια όλο το γένος των δαιμόνων είναι ενδιάμεσο ανάμεσα σε θεούς και σε θνητούς.

- Και ποια είναι, είπα, η δύναμή τους;

- Να εξηγούν και να διαβάζουν τα μηνύματα των ανθρώπων στους θεούς και στους ανθρώπου των θεών, των πρώτων τις προσευχές και τις θυσίες, ενώ των θεών τις εντολές και τις ανταποδόσεις για τις θυσίες∙ και, καθώς βρίσκονται στο ενδιάμεσο θεών και ανθρώπων, καλύπτουν το μεταξύ τους κενό, ώστε το σύμπαν ν’ αποχτήσει τη συνοχή του. Είναι ο δίαυλος, απ’ τον οποίο διαβιβάζεται και η μαντική στο σύνολό της και το λειτούργημα του ιερατείου, που έχει να κάνει με τις θυσίες και τις μυήσεις και τα μαγικά άσματα και κάθε μαντεία και μαγγανεία. Ο θεός δεν έρχεται σε άμεση επαφή με τον άνθρωπο, αλλά με τη διαμεσολάβηση των δαιμόνων συντελείται κάθε επικοινωνία και συνομιλία των θεών με τους ανθρώπους, και στον ύπνο και στο ξύπνιο τους∙ κι ο άνθρωπος που είναι σοφός σ’ αυτές τις συναλλαγές είναι δαιμόνιος, ενώ ο σοφός σ’ ό,τι άλλο, που έχει να κάνει με επαγγέλματα ή κάποιες χειρωνακτικές εργασίες, αγοραίος. Οι δαίμονες λοιπόν που λέμε είναι πολλοί και κάθε λογής κι ένας ανάμεσά τους είναι ο Έρως.» ( Πλάτωνας, “Συμπόσιον”, 202d- 203a)

Ο Πλάτωνας στον “Θεαίτητο”, παρουσιάζει τον Σωκράτη να αναλύει την “μαιευτική” του και να εξηγεί την επίδραση του δαιμονίου του:

«Η μαίευση βέβαια οφείλεται στον θεό και σε μένα. Αποδεικνύεται κατ’ αυτόν τον τρόπο∙ πολλοί ως τώρα που αγνόησαν τούτο και απέδωσαν την αιτία στους εαυτούς των, περιφρονώντας με είτε από μόνοι τους είτε επειδή πείστηκαν από άλλους, έφυγαν από κοντά μου νωρίτερα απ’ ό,τι έπρεπε∙ αφού απομακρύνθηκαν άμβλωσαν τα υπόλοιπα τέκνα τους λόγω φαύλων συναναστροφών, ενώ όσα τους είχα μαιεύσει εγώ τ’ ανέθρεψαν άσχημα και τα έχασαν. Υπολόγισαν τα ψέματα και τα φαντάσματα περισσότερο από τα αληθινά, και τελικά φάνηκαν και στους ίδιους και στους άλλους αμαθείς. Ένας από αυτούς ήταν ο Αριστείδης του Λυσιμάχου και πάρα πολλοί άλλοι. Από τούτους, όταν ξαναγυρίζουν και ζητούν τη συναναστροφή μου και κάνουν γι’ αυτό αξιοθαύμαστες πράξεις, από τη συναναστροφή το δαιμόνιό μου με αποτρέπει να συναναστρέφομαι μερικούς, και οι τελευταίοι ανακτούν την επίδοσή τους. Όσοι με συναναστρέφονται παθαίνουν και τούτο το ίδιο με τις γυναίκες που γεννούν∙ νιώθουν ωδίνες και είναι γεμάτοι απορίες νυχθημερόν πολύ περισσότερο απ’ ό,τι εκείνες. Τις ωδύνες αυτές, όμως, η δική μου τέχνη μπορεί να παροξύνει και να καταπραΰνει. Τούτοι λοιπόν έτσι φέρονται. Για μερικούς, Θεαίτητε, που θα μου δώσουν την εντύπωση πως δεν κυοφορούν, καταλαβαίνω πως δεν μ’ έχουν ανάγκη και τους προξενεύω με πολύ ευνοϊκή διάθεση και, συν θεώ, διαπιστώνω πολύ σωστά τίνων η συναναστροφή θα τους ωφελούσε.» (Πλάτωνας, “Θεαίτητος”, 150e- 151b)

Ανάλογη κρούση αναφέρει ο σοφός και στον “Ευθύδημο”:

« Κατά καλή μου τύχη βρέθηκα να κάθομαι μόνος εκεί, όπου με είδες, στα αποδυτήρια, και ήδη σκεφτόμουν να σηκωθώ να φύγω. Καθώς όμως πήγα να σηκωθώ, μου έδωσε το συνηθισμένο σημάδι το δαιμόνιο.» (Πλάτωνας, “Ευθύδημος”, 272e)

Ο Σωκράτης παρουσιάζει το δαιμόνιό του να τον συγκρατεί από πράξεις, που έπρεπε να αποφύγει. Το δαιμόνιό του, λέει, ποτέ δεν τον ωθούσε να πραγματοποιήσει κάποια πράξη: « Ηνίκ’ έμελλον, ωγαθέ, τον ποταμόν διαβαίνειν, το δαιμόνιόν τε και το ειωθώς σημείον μοι γίγνεσθαι εγένετο- αεί δε με επίσχει ο αν μέλλω πράττειν- και τινα φωνήν έδοξα αυτόθεν ακούσαι, ή με ουκ εά απιέναι πριν αν αφοσιώσομαθ, ως δη τι ημαρτηκότα εις το θείον» [Καλέ μου φίλε, όταν επρόκειτο να διαβώ τον ποταμό, συνέβη να μου έρθει το θεϊκό πνεύμα, ο οιωνός που με επισκέπτεται συνήθως- πάντα με συγκρατεί από αυτό που σκοπεύω να κάνω- και μου φάνηκε ότι, από το ίδιο μέρος, άκουσα κάποια φωνή που δε με αφήνει να φύγω πριν εξαγνιστώ, σα να έχω αμαρτήσει για κάποιο πράγμα στο θεό.] (Πλάτωνας, Φαίδρος 242 c)

Ο Ησίοδος, όπως αναφέραμε ήδη, μας μεταφέρει την εκδοχή να έγιναν δαίμονες το πρώτο γένος των ανθρώπων, το χρυσό γένος, που ζούσαν σαν θεοί:

« Πρώτο απ’ όλα το χρυσό το γένος των θνητών ανθρώπων

έφτιαξαν οι αθάνατοι που τα Ολύμπια τα δώματα κατέχουν.

…………………………………………………………….

Όμως αφού το γένος τούτο το σκέπασε το χώμα,

γίνανε εκείνοι δαίμονες αγαθοί, με τη θέληση του Δία του μεγάλου,

πάνω στη γη φύλακες των θνητών ανθρώπων

που προσέχουν δίκαιες κρίσεις κι άδικα έργα

ντυμένοι ομίχλη, σ’ όλη τη γη γυρνώντας,

πλουτοδότες. Τούτο το βασιλικό προνόμιο αποκτήσαν.» (Ησίοδος, “Έργα και Ημέρες”, 109- 110, 121- 126)

Αυτό ήταν το πιο αγνό γένος. Τα υπόλοιπα παρουσιάζονται να φθίνουν ως προς το ήθος. Ο Βοιωτός ποιητής μέμφεται τη μοίρα του που γεννήθηκε στο σιδηρούν γένος, το πέμπτο και χειρότερο. Έτσι οι ψυχές του πρώτου γένους έγιναν οδηγοί και φύλακες του πέμπτου γένους.

Όταν οι ψυχές υπακούουν τον δαίμονά τους γίνονται ευσεβείς και ηθικές, μας λέει ο Πλούταρχος:

«Από εκείνες, όμως, τις ψυχές που είναι ευπειθείς και υπακούουν ευθύς εξ αρχής και από τη γέννησή τους στον οικείο δαίμονα προέρχεται το γένος των μάντεων και των θεόπνευστων ανθρώπων. Μια απ’ αυτές ήταν η ψυχή του Ερμότιμου του Κλαζομένιου, για την οποία έχεις βέβαια ακούσει ότι αφήνοντας ολοκληρωτικά το σώμα και κατά τη νύχτα και κατά τη μέρα περιπλανιόταν σε μεγάλη έκταση, για να επιστρέψει και πάλι πίσω, έχοντας τύχει να παραβρεθεί σε πολλές συνομιλίες και πράξεις που έγιναν σε μακρινά μέρη. Μέχρις ότου τον πρόδωσε η γυναίκα του και οι εχθροί του βρήκαν το σώμα άδειο απ’ την ψυχή και το έκαψαν στο σπίτι του. Αυτό, όμως, δεν είναι αλήθεια. Γιατί η ψυχή του δεν έβγαινε από το σώμα του, αλλά υποχωρώντας πάντοτε στο δαιμόνιο και χαλαρώνοντας για χάρη του το σύνδεσμο, του επέτρεπε να περιπλανιέται και να περιφέρεται, με αποτέλεσμα να τον πληροφορεί εσωτερικά για πολλά απ’ αυτά που είδε και άκουσε έξω.» (Πλούταρχος, “Περί του Σωκράτους Δαιμονίου”, 592C- D)

Εδώ ο μύστης από τον Ορχομενό μας μεταφέρει αυτό που γνωρίζουν οι μυημένοι. Ότι κάποιοι άνθρωποι προχωρημένοι στην πνευματική τους τελείωση, όπως ο Ερμότιμος, έχουν αποκτήσει την ικανότητα να αποσπούν από το φυσικό τους σώμα την ψυχή, την οποία στέλνουν να περιπλανιέται σε μικρή ή σε μεγάλη απόσταση από το φυσικό σώμα. Αυτό που στη γλώσσα του εσωτερισμού ονομάζεται “αστρική προβολή”, θέλει εξάσκηση και πολύ μεγάλη προσοχή και δεν μπορεί να γίνει από τον καθένα, γιατί είναι επικίνδυνη. Η ψυχή συνδέεται με το φυσικό σώμα διαμέσου ενός πολύ λεπτού νήματος αιθερικής φύσης, του λεγόμενου αργυρού νήματος, το σχοινίον του αργυρίου κατά τον «Εκκλησιαστή», που μπορεί να σπάσει και έτσι να πεθάνει αυτός που κάνει αστρική προβολή. Αυτό εκμεταλλεύτηκαν οι εχθροί του Ερμότιμου.

Ο Πλάτωνας στον “Φαίδωνα” υποστηρίζει ότι ο δαίμονας οδηγεί την ψυχή του ανθρώπου στον Άδη:

«Η παράδοση λέει ότι τον καθένα, όταν πεθάνει, ο δαίμονάς του, που του έχει ορίσει η τύχη, όσο ζούσε, αναλαμβάνει να τον οδηγήσει σε κάποιον τόπο, όπου πρέπει όσοι συγκεντρωθούν, αφού δικαστούν, να παν στον Άδη με οδηγό εκείνον στον οποίο έχει δοθεί εντολή να συνοδεύσει τους εδώ στο δρόμο τους προς τα εκεί. Αφού τους τύχουν εκεί όσα πρέπει να τους τύχουν και μείνουν όσο χρόνο πρέπει, ένας άλλος οδηγός πάλι τους φέρνει εδώ, κι αυτό γίνεται σε πολλά και μεγάλα γυρίσματα του χρόνου.» ( Πλάτωνας, “Φαίδων”, 107d)

Στην “Πολιτεία” ο αθηναίος φιλόσοφος μας λέει ότι ο θεός δεν έχει ευθύνη για τον δαίμονα που θα διαλέξει ο κάθε θνητός. Τον δαίμονα τον αποκτά ο άνθρωπος τραβώντας λαχνό πριν έρθει στον κόσμο. Στο ακόλουθο απόσπασμα παρουσιάζει τις ψυχές λίγο πριν την ενσάρκωσή τους:

«Ολόγυρα κάθονταν, σε ίση απόσταση μεταξύ τους, τρεις άλλες γυναίκες, η καθεμιά στο θρόνο της, αυτές ήταν οι κόρες της Ανάγκης, οι Μοίρες, η Λάχεσις, η Κλωθώ, και η Άτροπος, φορούσαν λευκά φορέματα, και είχαν στέμματα στο κεφάλι και τραγουδούσαν στον σκοπό των σειρήνων, η Λάχεσις τα περασμένα, η Κλωθώ τα παρόντα και η Άτροπος τα μελλοντικά…

Αυτοί λοιπόν, μόλις έφτασαν, έπρεπε να παρουσιαστούν αμέσως στη Λάχεση. Στην αρχή ένας προφήτης τους τακτοποιούσε χωριστά τον έναν από τον άλλον, έπειτα πήρε από τα γόνατα της Λάχεσης κλήρους και πρότυπα τρόπων ζωής, κι αφού ανέβηκε πάνω σ’ ένα ψηλό βήμα είπε:

«Αυτά τα λόγια ανήκουν στην παρθένα Λάχεση, κόρη της Ανάγκης. Ψυχές εφήμερες, αρχίζει για το θνητό γένος μια άλλη περίοδος ζωής που θα καταλήξει στον θάνατο. Δεν θα σας διαλέξει ο δαίμων με κλήρο, αλλά εσείς θα διαλέξετε τον δαίμονά σας. Εκείνος που ο κλήρος του θα βγει πρώτος, ας διαλέξει πρώτος τον τρόπο ζωής του, που θα ακολουθήσει κατ’ ανάγκη. Η αρετή είναι κτήμα χωρίς ιδιοκτήτη, αλλά ανάλογα με την προτίμηση ή την περιφρόνηση που θα δείξει ο καθένας από σας θα πάρει μεγαλύτερο ή μικρότερο μερίδιο. Η ευθύνη ανήκει σ’ εκείνον που διαλέγει, ο θεός είναι ανεύθυνος.» (Πλάτωνας, Πολιτεία Ι΄, 617 c,d,e)

Έχοντας πάντα υπόψη ότι αν και θνητοί, είμαστε ουράνια πλάσματα, ο δαίμονας έχει σαν αποστολή να μας οδηγήσει και πάλι στον ουρανό:

«Όπως λοιπόν έχουμε πολλές φορές πει, συνυπάρχουν μέσα μας τρία διακριτά είδη ψυχής, το καθένα με τις δικές του κινήσεις….

Πρέπει όμως να καταλάβουμε ότι το κυρίαρχο είδος ψυχής, που δώρισε ο Θεός στον καθένα μας, είναι ένας δαίμων. Είναι αυτό που, όπως είπαμε, κατοικεί στην κορυφή του σώματος και μας ανυψώνει από τη Γη προς τον συγγενικό μας ουρανό, γιατί η αλήθεια είναι ότι είμαστε ουράνια πλάσματα και όχι γήινα. Στον ουρανό συνέβη η πρώτη γέννηση της ψυχής και εκεί βρίσκονται οι ρίζες μας- εκεί η θεϊκή ψυχή προσαρτά και ριζώνει το κεφάλι μας, και από εκεί ορθώνει προς τα κάτω όλο το σώμα. Αν λοιπόν κάποιος έχει αφοσιωθεί στις επιθυμίες και στις έριδες και σπαταλάει εκεί όλη την ορμή του, οι σκέψεις του γίνονται αναγκαστικά θνητές. Θα γινόταν μάλιστα εξ ολοκλήρου θνητός και ο ίδιος, αν αυτό ήταν δυνατόν∙ στην πραγματικότητα ελάχιστα απέχει από αυτό, αφού έχει αναπτύξει μόνον το θνητό μέρος του. Αν όμως έχει αφιερωθεί στην αγάπη της μάθησης και της αληθινής σοφίας και καλλιεργεί αυτήν κυρίως την πλευρά του εαυτού του, για να προσεγγίσει την αλήθεια, είναι υποχρεωμένος να σκέφτεται τα αθάνατα και τα θεία. Λίγο απέχει από την κατάκτηση της αθανασίας, όσο βέβαια η αθανασία είναι προσιτή στην ανθρώπινη φύση∙ και επειδή πάντοτε φροντίζει για τη θεϊκή ψυχή και περιποιείται τον δαίμονα που φιλοξενεί μέσα του, φθάνει και ο ίδιος σε ιδιαίτερη ευδαιμονία.» (Πλάτωνας, “Τίμαιος”, 90a,b,c)

Στο παραπάνω απόσπασμα ο Πλάτωνας παρομοιάζει τον άνθρωπο με “ουράνιο φυτό”. Οι ρίζες του είναι το κεφάλι και το έδαφος, όπου φυτρώνει δεν είναι στη γη, αλλά στον ουρανό. Το σώμα δεν ορθώνεται από κάτω προς τα πάνω, αλλά από πάνω προς τα κάτω. Και αυτό γίνεται, γιατί όπως το φυτό, σαν γήινο είδος, τρέφεται από τη γη διαμέσου των ριζών του που διεισδύουν στη γη, έτσι και ο άνθρωπος, ως ουράνιο είδος, τρέφεται από τον ουρανό με πνευματική τροφή. Ο άνθρωπος μπορεί ν’ αποκτήσει πραγματικά την αθανασία διαμέσου της μάθησης και της σοφίας. Γι’ αυτό τονίζουμε πως ο βασικός στόχος της έλευσης του ανθρώπου στη γη είναι η απόκτηση της γνώσης, της λεγόμενης βιωματικής γνώσης- όχι της θεωρητικής- και η μετουσίωσή της σε σοφία. Έτσι μπορεί να θεαθεί τον κόσμο των Ιδεών, να ιδεί τα ουράνια, να νιώσει τον εντός του θεό.

Στον Τίμαιο ο Πλάτωνας μιλάει για το «εν ημίν θείον». Πολύ πριν την επικράτηση του Χριστιανισμού, που μας μιλάει για τον εντός μας Θεό: «Ότι ο Θεός όντως εν υμίν εστι» ( Παύλου Α΄ επ. προς Κορινθίους, ιδ’ 25) και «ιδού γαρ η βασιλεία του Θεού εντός ημών εστί» ( Λουκάς, ιζ΄ 21), ο αθηναίος μύστης μιλούσε για τον εντός μας θεό. Γιατί οι μυημένοι σε όλες τις εποχές γνωρίζουν ότι το σώμα μας είναι το μέρος ενοίκησης του θείου, που κατά τον απόστολο των εθνών: «ος εστιν Χριστός εν υμίν, η ελπίς της δόξης» ( Παύλου επ. προς Κολασσαείς, α΄ 27) και γι’ αυτό ρωτάει: «ουκ οίδατε ότι ναός Θεού εστε και το Πνεύμα οικεί εν υμίν;» ( Παύλου Α΄ επ. προς Κορινθίους, γ΄ 16). Η θεία καταγωγή που μας λέει ο Πλάτωνας τονίζεται κι από τον Χριστιανισμό: «αυτό το Πνεύμα συμμαρτυρεί τω πνεύματι ημών ότι εσμέν τέκνα Θεού» (Παύλου επ. προς Ρωμαίους, η΄ 16). Ο ίδιος ο Ιησούς ρωτάει: «ουκ έστι γεγραμμένον εν τω νόμω υμών, εγώ είπα, θεοί εστέ;» (Ιωάννης, ι΄ 34). Παρόμοιο ερώτημα απευθύνει και ο Απ. Παύλος: «ή ουκ επιγινώσκετε εαυτούς ότι Ιησούς Χριστός εν υμίν εστιν;» (Παύλου Β΄ επ. προς Κορινθίους, ιγ΄ 5)

Ο αρχαιοελληνικός δαίμονας βοηθά στην ενοίκηση του θείου μέσα μας: «άχρις ου μορφωθή Χριστός εν υμίν» (Παύλου επ. προς Γαλάτας, δ΄ 19). Με την πλήρη εγκατάσταση, «ει δε Χριστός εν υμίν» (Παύλου επ. προς Ρωμαίους, η΄ 10), οδηγούμαστε στη θέωση, τον στόχο κάθε ψυχής που έχει μπει στον κύκλο των ενσαρκώσεων. Ο ηνίοχος που οδηγεί την ψυχή στον ουρανό είναι ο δαίμονας: «Γιατί ο σύνδεσμος είναι ριγμένος σαν χαλινάρι μέσα στο λογικό τμήμα της ψυχής και, όταν ο δαίμονας το τραβήξει προς τα πίσω, φέρνει τη λεγόμενη μεταμέλεια για τις αμαρτίες και ντροπή για τις ηδονές που είναι παράνομες και αχαλίνωτες.» (Πλούταρχος, “Περί του Σωκράτους Δαιμονίου”, 592Β)

Σε κάθε ενσάρκωση η ψυχή δεν έχει τον ίδιο δαίμονα, αλλά αλλάζει από γέννηση σε γέννηση, όπως μας λέει ο Πλούταρχος: «Γιατί το σώμα του Λύση κηδεύτηκε από τους φίλους του με όσιο τρόπο, ενώ η ψυχή του, έχοντας ήδη κριθεί, αφέθηκε να γεννηθεί και πάλι και της έλαχε να συνδεθεί με κάποιον άλλο δαίμονα. Όταν μάλιστα συνάντησα το πρωί τον Επαμεινώνδα και άκουσα τον τρόπο με τον οποίο έθαψε το Λύση, κατάλαβα ότι αυτός είχε εκπαιδευτεί καλώς από εκείνον τον άνδρα μέχρι και τα απόρρητα δόγματα και ότι είχε ως οδηγό στη ζωή του τον ίδιο δαίμονα- αν και δεν είμαι ανίκανος στο να εξάγω συμπεράσματα για τον κυβερνήτη από τον πλου. Γιατί πολλές είναι οι ατραποί της ζωής, λίγες όμως εκείνες στις οποίες οδηγούν τους ανθρώπους οι δαίμονες.» (Πλούταρχος, “Περί του Σωκράτους Δαιμονίου”, 585F- 586A)

Σταδιακά εξυψώνεται η ψυχή και από ενσάρκωση σε ενσάρκωση κατορθώνει την τελείωση, την πνευματικοποίηση, τη θέωση. Τότε δεν έχει την ανάγκη να ξαναενσαρκωθεί, αλλά πολλές φορές αναλαμβάνει το ρόλο του βοηθού άλλων ψυχών, ακολουθώντας το: «καγώ εάν υψωθώ εκ της γης, πάντας ελκύσω προς εμαυτόν» (Ιωάννης, ιβ΄ 32). Αυτό αναφέρει κι ο Πλούταρχος εξετάζοντας το δαιμόνιο του Σωκράτη:

« … έτσι και το θείο συνομιλεί απ’ ευθείας με λίγους και σπάνια, ενώ στους πολλούς δίνει σημάδια, απ’ τα οποία προκύπτει η λεγόμενη μαντική τέχνη. Γιατί οι θεοί κατευθύνουν τη ζωή λίγων ανθρώπων, εκείνων δηλαδή που τυχόν θα αποφασίσουν να τους καταστήσουν άκρως μακάριους και αληθώς θείους. Ενώ οι ψυχές οι απαλλαγμένες απ’ τη γένεση και ξένοιαστες στο εξής από το σώμα, σαν να έχουν αφεθεί παντελώς ελεύθερες, είναι οι δαίμονες που επιβλέπουν τους ανθρώπους κατά τον Ησίοδο…

Έτσι κι εκείνοι που έχουν σχολάσει απ’ τους αγώνες για τη ζωή και εξ αιτίας της αρετής της ψυχής τους έγιναν δαίμονες δεν περιφρονούν παντελώς τα εδώ πράγματα, λόγους και ασχολίες, αλλά όντας ευμενείς προς εκείνους οι οποίοι γυμνάζονται για τον ίδιο μ’ αυτούς σκοπό μοιράζονται μαζί τους τη φιλοτιμία τους, τους προτρέπουν προς την αρετή και εξορμούν μαζί τους, όταν τους βλέπουν πως με τον αγώνα είναι κοντά στην προσδοκία τους και την αγγίζουν. Γιατί το δαιμόνιο δε βοηθά όποιους να ‘ναι στην τύχη.» (Πλούταρχος, “Περί του Σωκράτους Δαιμονίου”, 593D- Ε)

Οι ψυχές που έφτασαν στην τελείωση είτε θα γίνουν δαίμονες, βοηθώντας αόρατα άλλες αδελφές ψυχές στην δύσκολη πορεία τους, είτε θα ενσαρκωθούν και θα αποτελέσουν τους διδάσκαλους της ανθρωπότητας, βοηθώντας από το ορατό με νέες ιδέες, ως άγιοι φωτισμένοι στις διάφορες θρησκείες, μεγάλοι φιλόσοφοι με νέες φιλοσοφικές απόψεις, πρωτοπόροι ηγέτες κ.λ.π. Ένας τέτοιος δαίμονας κατεύθυνε και την ψυχή του Σωκράτη αποτελώντας το δαιμόνιό του. Αποτελούσε το χαλινάρι της ψυχής του, δρώντας αποτρεπτικά. Γι’ αυτό το δαιμόνιο γράφει και πάλι ο Πλούταρχος:

«Ως εκ τούτου μας ήρθε στο νου, καθώς εξετάζαμε μεταξύ μας κατ’ ιδίαν το ζήτημα, η υποψία πως το δαιμόνιο του Σωκράτη ίσως να μην ήταν όραμα αλλά αίσθηση κάποιας φωνής ή νόηση κάποιου λόγου που έφτανε ως αυτόν με κάποιο παράδοξο τρόπο, όπως ακριβώς και στη διάρκεια του ύπνου δεν υπάρχει φωνή, αλλά λαμβάνοντας κάποιες εντυπώσεις και νοήσεις λόγων οι άνθρωποι νομίζουν ότι ακούν κάποιους να μιλούν. Όμως σε ορισμένους η αντίληψη αυτού του είδους πραγματώνεται στα όνειρα, επειδή είναι πιο δεκτικοί όταν κοιμούνται, εξαιτίας της ησυχίας και της γαλήνης του σώματος. Όταν όμως είναι ξύπνιοι, μετά βίας αντιλαμβάνεται η ψυχή τους τα ανώτερα πράγματα, των πνιγμένων από το θόρυβο των παθών και το στρόβιλο των αναγκών δεν μπορούν να εισακούσουν και να προσηλώσουν το νου τους σε όσα φανερώνονται…

Αυτά τα μηνύματα που έπεφταν πάνω στο νου θα μπορούσε κανείς να τα εκλάβει όχι ως φωνή αλλά ως σκέψη κάποιου δαίμονος, η οποία δίχως φωνή ερχόταν σε επαφή με τη νόηση του Σωκράτη μόνο χάρη στο ίδιο το περιεχόμενο του μηνύματος. Γιατί η φωνή παρομοιάζεται με χτύπημα στην ψυχή, η οποία δέχεται βίαια μέσα από τα αυτιά το λόγο, όταν συνομιλούμε μεταξύ μας. Ο νους, όμως, του ανώτερου όντος οδηγεί την εκ φύσεως κατάλληλη ψυχή αγγίζοντάς την με το ίδιο το νοητό, αφού δεν έχει αυτή ανάγκη από κάποιο χτύπημα. Εκείνη, πάλι, ενδίδει στο θείο νου, καθώς εκείνος χαλαρώνει και εντείνει τις ορμές του. Οι ορμές αυτές δεν είναι πια βίαιες από τα αντιμαχόμενα πάθη, αλλά ευκίνητες και μαλακές ενδίδουν σαν ηνία.» (Πλούταρχος, “Περί του Σωκράτους Δαιμονίου”, 588C- F)

Καμία σχέση, λοιπόν, ο δαίμονας της αρχαιοελληνικής παράδοσης με τον δαίμονα της χριστιανικής παράδοσης. Οι δαίμονες των προγόνων μας βοηθούν τους ανθρώπους στη θέωσή τους, ενώ οι δαίμονες των Χριστιανών προβάλλουν εμπόδια στην προσπάθεια των ανθρώπων να φτάσουν τη θέωση.

»

πηγή

Είναι πραγματικά πολύ ενδιαφέροντα τα όσα λέγονται σε αυτό το άρθρο της συλλογής της ελληνικής γραμματείας, τα οποία πρέπει να μας βάλουν σε σκέψεις όσον αφορά αυτό που εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε την λέξη δαίμονας. Ας μην ξεχνάμε φυσικά την λέξη ευδαιμονία, στην οποία φυσικά εννοείται η χαρά, αλλά από την άποψη ότι είναι η καλή πνευματική κατάσταση, και θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μια αυτούσια κατάσταση της Ουσίας μας, ή το Ανάντα του Ινδουϊσμού. 

Βέβαια ενίσταμαι στις απόψεις περί της επιλογής της ψυχής για την κατεύθυνσή της ή την επιλογή του δαιμονίου της, ή την επιλογή της ατραπού της, όλα αυτά εμπεριεχόμενα από τον Πλάτων και τον Πλούταρχο μέσα στα πλαίσια της θεωρείας της μετενσάρκωσης. Γι' αυτό φυσικά θα αναιρούσε κατά τρόπο τινά την άλλη θεωρεία του αιτίου και του αποτελέσματος. 

Από την άλλη ο ίδιος ο Πλάτωνας λέει στο χρησιμοποιούμενο απόσπασμα από τον μύθο του Ηρός: «Όπως λοιπόν έχουμε πολλές φορές πει, συνυπάρχουν μέσα μας τρία διακριτά είδη ψυχής, το καθένα με τις δικές του κινήσεις... Πρέπει όμως να καταλάβουμε ότι το κυρίαρχο είδος ψυχής, που δώρισε ο Θεός στον καθένα μας, είναι ένας δαίμων.» Δηλαδή ο Δαίμων είναι ένα κομμάτι της ψυχής, και άρα δεν μπορεί κάποιος ή η ψυχή εν πάση περιπτώσει να διαλέγει τον Δαίμονά της, πριν ενσαρκωθεί γιατί αποτελεί ένα από τα τρία διακριτά μέρη αλλά όντας μέρη αναπόσπαστα της ίδιας της ψυχής αν την δούμε ως ένα σύνολο (όπως είμαστε τώρα και όπως την θεωρούμε).  

Σύμφωνα και με την Γνωστική διδασκαλία δεν είναι ένα σύνολο, αλλά περισσότερο ως μία εκπόρευση. Αυτό μπορούμε να το δούμε και στον Ινδουϊσμό, με το Άτμαν, το Μπούδι και το Μάνας, τα οποία είναι αντίστοιχα ο Νους, η Ψυχή και το Σώμα ως τα τρία μέρη της ψυχής που αναφέρει ο Πλάτων. Ο Νους όχι ως το νοητικό (με την σημερινή έννοια) αλλά ως ο Δαίμων, το οποίο αντιστοιχεί και με την τέταρτη πλατωνική κατάσταση την Επιστήμη ή το Νους που είναι η κατάσταση Τουρίγια των Ινδουϊστών ή η Αντικειμενική Συνείδηση που έπεται της Αυτοσυνείδησης, η Συνείδηση αυτή του Άτμα, ή του Εσώτερου ή του Θεϊκού Δαίμονα. 

Δεν είναι βέβαια ότι εδώ βρίσκουμε τον Πλάτωνα να σφάλλει ή να αντιφάσκει σχετικά με το αίτιο και το αποτέλεσμα παρά ότι περιγράφει κάποιες διαδικασίες μ' ένα συμβολικό τρόπο, δύσκολο για την κατανόηση όσων δεν είναι μυημένοι στην φιλοσοφία του κατά πρώτη όψη αλλά πολύ περισσότερο όσων δεν είναι μυημένων στα Μυστήρια και δεν κατέχουν ούτε την Γνώση (και επομένως δεν δύνανται να εκφέρουν γνώμη -τουλάχιστον περισσότερη απ' αυτά που γνωρίζουν/γνωμίζουν/νομίζουν) ούτε τα κλειδιά της ερμηνείας, και οι ερμηνείες του περιστρέφονται γύρω από το ήδη γνώριμο και αντιληπτό. 

Αν όμως θεωρήσουμε ότι η ψυχή μετά θάνατον, η οποία αποσπάται από το σώμα σε αυτόν τον θάνατο, φέρει πάνω της το αντίκτυπο των πράξεών της, των σκέψεών της, του βίου της, σύμφωνα με τον νόμο της Αιτίας και του Αποτελέσματος, δηλαδή του ο νόμος του Κάρμα και του Ντάρμα, θα μπορούσαμε να συλλογιστούμε πάνω στο συμβολικό πεδίο αυτών των δηλώσεων φτάνοντας σε διάφορα συμπεράσματα, περί της «επιλογής» της Μοίρας αλλά και του Δαίμονα και αν είναι όντως μια επιλογή μετά θάνατον ή μια επιλογή ή πληθώρα επιλογών που στιγμάτισε και διαμόρφωσε την ψυχή στην μετέπειτα μετά θάνατον πορεία της. Η Λάχεσις λοιπόν, δεν είναι μια Θεά της Τύχης, του ότι σου λάχει, αλλά σου έλαχε αυτό που σου αντιστοιχούσε κατά το λαϊκότερον: όπως έστρωσες θα κοιμηθείς. 

Εξάλλου όπως γράφει ο Πλάτων: «και τραγουδούσαν ... η Λάχεσις τα περασμένα, η Κλωθώ τα παρόντα και η Άτροπος τα μελλοντικά.» Και γι' αυτό είναι που τις υποδέχεται (τις ψυχές) η Λάχεσις και τους λέγει όσα του λέγει, γιατί έχει να κάνει με το παρελθόν τους, που καθορίζει το μέλλον του. Και γι αυτό επίσης λέγει παρακάτω στον μύθο του Ηρός: «Γιατί αυτό είπε το θέμα αξίζει να δει κανείς, πώς διάλεγε δηλαδή η κάθε ψυχή τον τρόπο ζωής της, ήταν θέαμα κι ελεεινό να το βλέπει κανείς και γελοίο και παράδοξο. Αλλά η εκλογή γινόταν κυρίως σύμφωνα με τις συνήθειες της προγενέστερης ζωής.» Δηλαδή το πως διαλέγει κανείς είναι ένα θέμα συνείδησης και ανάλογα με το αν αυτή η Συνείδηση είναι ξύπνια ή όχι, και αν δεν είναι, αν είναι το εγώ που "διαλέγει" είναι αναγκασμένο να κάνει λάθος επιλογή, γιατί αυτό είναι το ταξίδι της ψυχής. 

Εξάλλου ο Πλάτων μας περιγράφει σε αυτόν το μύθο του Ηρός την Ανελικτική και Καθελικτική πορεία των ψυχών των μεν ως δικαίων προς δεξιά και πάνω προς τους ουρανούς και των δε ως αδίκων ή αμαρτωλών προς τα αριστερά και κάτω, από τους ουρανούς στην γη, ή και από την γη στα Τάρταρα. Διότι όπως και σύμφωνα με τον Ινδουϊσμό και τον Βουδισμό υπάρχουν τρεις κόσμοι, το Βασίλειο των Ντέβα, το Βασίλειο των Ανθρώπων, και το Βασίλειο των Ασούρα που οι τελευταίοι λαμβάνονται σαν Θεοί του κάτω κόσμου ή μπορούμε να τους θεωρήσουμε ως πεσμένους Δαίμονες ή ως τα πεσμένα πνεύματα ή κακοδαίμονες. Αυτός είναι ο κύκλος της Σαμσάρα τον οποίο βρίσκουμε σε συμβολισμό και στην δέκατη κάρτα του αιγυπτιακού ταρώτ. 

Μπορείτε να διαβάσετε του Μύθου του Ηρός εδώ. 

Για να συνεχίσω με τους συλλογισμούς αυτούς, περί δαιμόνων, περί ψυχής, και περί της ανθρώπινης πορείας να εξετάσουμε επίσης το θέμα της ελεύθερης βούλησης όπως εξετάζεται στο μύθο του Ηρός, περί της επιλογής δηλαδή της ψυχής της επόμενης ζωής της αλλά και του Δαίμονά της όπως λέγεται, γιατί εφόσον ο Δαίμον είναι μέρος της ψυχής, είναι το ίδιο το Πνεύμα ή ο Άτμαν όπως παραπάνω προείπαμε, μάλλον μιλάει για κάτι άλλο ο Πλάτων και ο Πλούταρχος και ο Μύθος. Γιατί ο Πλούταρχος μιλάει για κοινές σκέψεις και ανθρώπους που έχουν κοινό Δαίμονα. Άρα δεν μπορεί να είναι κοινό το κυρίαρχο μέρος της ψυχής, το Πνεύμα δηλαδή, αλλά εδώ μιλάει ή για την ακτίνα του καθενός (μία απ' τις 7 ακτίνες που ανήκει ο καθένας) ή γι' αυτό που ο Πρόκλος ονομάζει κατά σχέση δαίμονα και όχι κατ' ουσίαν (βλ. εδώ).

Και για οι Δαίμονες είναι πνεύματα, είτε αγγελικά είτε δαιμονικά με την αρνητική έννοια, είναι είτε αγαθοδαίμονες είτε κακοδαίμονες όπως λέγεται. Αλλά όχι ότι είναι κακοί στην φύση, αλλά μάλλον καλύτερα αυτό να το εννοήσουμε όχι πως το πνεύμα αλλοιώνεται, αλλά πως η ψυχή ακολουθεί ένα δρόμο, ανώτερο ή κατώτερο, διαλέγει το επίπεδό της, ανάλογα αν βαδίζει τον δρόμο της αρετής ή τον δρόμο της κακίας, αν βαδίζει προς τα πάνω ή προς τα κάτω και ποιο το ποιόν που έχει αναπτύξει κατά την διάρκεια των υπάρξεων, αν είναι δίκαια ή άδικη, αγαθή ή πονηρή. Γιατί η ίδια η φύση της Ουσίας μας είναι η Ευδαιμονία, και η φύση του εγώ είναι η κακοδαιμονία.

το πολλαπλό εγώ - αιτία κάθε οδύνης

Οπότε λοιπόν δεν θα αντιτεθούμε - όπως καταλήγει το παραπάνω άρθρο- στην Χριστιανική προοπτική περί των κακοποιών δαιμόνων, οι οποίοι όπως είδαμε παραπάνω και καταλήξαμε και σύμφωνα και με τον Πλάτωνα και τον Ησίοδο κλπ. μπορούν να είναι ένα σιδηρό γένος ανθρώπων σε αντίθεση με το χρυσό, τους έχοντας Δαίμονα ανθρώπους (ενσαρκωμένο Πνεύμα, εγερμένο Σώμα Πνευματικόν). Αυτοί υπάρχουν σαφώς, αλλά δυστυχώς -όχι για την χριστιανική θεολογία αλλά για εμάς- δεν είναι κάτι το εξωτερικό από εμάς, αλλά είναι κάτι μέσα μας, είναι το εγώ, το πολλαπλό εγώ το οποίο φέρουμε στο εσωτερικό μας, και το οποίο είναι η αιτία όλων των αμαρτιών του ανθρώπου, και η αιτία κάθε οδύνης στον άνθρωπο και στον κόσμο σήμερα.

Η Ουσία, η ίδια η φύση της Αρετής είναι εγκλεισμένη μέσα στο εγώ, φυλακισμένη, παγιδευμένη, εμφιαλωμένη μέσα στην κακία. Εάν κάποιο δεν διαλέξει τον δρόμο της Αρετής, και δεν καταλάβει ότι για να προχωρήσει προς την Ευδαιμονία του Εαυτού του, των Συνανθρώπων του και της Ανθρωπότητας πρέπει να διαλύσει, να εξαλείψει, αν βγάλει από την μέση το εγώ του, δεν θα απελευθερώσει την ουσία του, και δεν θα ακούσει τις προσταγές του Δαίμονά του, του Είναι του, με αποτέλεσμα να απομακρυνθεί απ' αυτόν ως άσωτος υιός και να πέσει στην κακοδαιμονία. Η οποία κακοδαιμονία σε αντίθεση με την ευδαιμονία (την νόμιμη και αληθινή έσωθεν πραγματική χαρά που είναι αυθύπαρκτη και αυθεντική της ουσίας μας φύση) μας ρίχνει στην αγωνία της οδύνης, και στην πιθανότητα να συνειδητοποιηθούμε -λόγω του κάρμα μας δηλαδή- ώστε να κάνουμε κάτι γι' αυτό και ν' αλλάξουμε την κατάσταση. Ο Δρόμος είναι ο θάνατος του εγώ, των αρνητικών στοιχείων που φέρουμε μέσα μας, ώστε ν' απελευθερωθεί η ουσία -νοητική, συναισθηματική, ζωτική ή φυσική- ως ενέργεια και ως συνείδηση που κατέχει την σοφία της αρετής και της ευδαιμονίας και θα μας προσφέρει το Φως της Αφύπνισης που περιγράφεται στον μύθο του Σπηλαίου. Αυτές είναι οι αλυσίδες μας που πρέπει να σπάσουμε.

Το Είναι μας, το οποίο είναι ο Θεϊκός μας Δαίμων, θέλει να διαβούμε προς αυτή την πορεία, αλλά γι' αυτό πρέπει να ακούσουμε τις εσωτερικές προσταγές του, δηλαδή το Θέλημά Του, και αυτό σ' αντιδιαστολή με την θέληση του εγώ, δηλαδή την επιθυμία. Αλλά γι' αυτό κάποιος πρέπει να ξεκαθαρίσει τι είναι αυτό που ακούει μέσα του, μέσα στο νου του, είναι η φωνή του Είναι, του νόμιμου Κυρίου του, ή είναι η φωνή του πολλαπλού εγώ; Είναι ενδιαφέρον ότι το Δαιμόνιο του Σωκράτους ποτέ δεν τον προέτρεπε για κάτι... δεν του έλεγε κάνε αυτό, κάνε εκείνο, αλλά τουναντίον τον απέτρεπε από το να κάνει κάτι, τον προφύλασσε δηλαδή από κάτι το οποίο δεν θα ήταν ωφέλιμο, προφανώς προς την εσωτερική του πορεία, τον δρόμο του κλπ. Αντιθέτως και αντιδιαμετρικά το εγώ προφανώς είναι αυτό το οποίο το οποίο μας προτρέπει να κάνουμε διαρκώς πράγματα. Μας προτρέπει να κάνουμε τα πράγματα που είναι ευχάριστα γι' αυτό και μας αποτρέπει ώστε να μην κάνουμε τα πράγματα που είναι δυσάρεστα γι' αυτό σύμφωνα με την φύση του, το ποιόν του και την κακοδαιμονία του. Μέσα στην πολλαπλότητα της κακοδαιμονικής εγωϊκότητάς μας και την οχλαγωγία του νου μας είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε την συμπαραστατική φωνή του αγαθοποιού και θεϊκού μας δαίμονα, του Είναι, του Πατέρα μας.

Εν συνεχεία μπορούμε να μιλήσουμε και ν' αναπτυχθούμε στην αλχημιστική διαδικασία της μετατροπής "του μολύβδου σε χρυσό" όπου στις γνωστικές μελέτες αποκωδικοποιούμε ως η μεταλλαγή του μολύβδου της προσωπικότητας στον χρυσό του πνεύματος. Ένα κατώτερο πράγμα μετατρέπεται σ' ένα ανώτερο με την συμβολή του ερμητικού υδράργυρου της φιλοσοφίας ο οποίος κατασκευάζει την φιλοσοφική λίθο, η οποία είναι μια θαυμάσια αλατούχος πέτρα η οποία μπορεί να μετατρέψει τον μόλυβδο σε χρυσό. Αυτό είναι μια γενικόλογη εισαγωγική αναφορά στην Αλχημιστική τέχνη η οποία έχει αντίκτυπο και εφαρμογή πάνω σε εμάς του ίδιους. Εμείς οι ίδιοι, που κα' ανάγκη «ήρθαμε» εδώ με σκοπό να αλλάξουμε επίπεδο, διαλέγοντας τον δρόμο μας, στον κάθετο δρόμο, αν θα πάμε πάνω ή κάτω, δεξιά και πάνω ή αριστερά και κάτω στον τροχό της σαμσάρα.

Κλείνω αυτούς τους συλλογισμούς περί δαιμονίων, δαίμονα και της εσωτερικής πορείας γενικότερα με τον ορφικό ύμνο εις δαίμονα, όπως τον μελοποίησε ο Πέτρος Ταμπούρης με μια εξαιρετική ερμηνεία του ύμνου. 

Ὀρφικὸς ὕμνος Δαίμονος (θυμίαμα, λίβανον)

Δαίμονα κικλῄσκω, μέγαν εὐηγήτορα φρικτόν,	Τὸν Δαίμονα ἐπικαλοῦμαι τὸν μέγαν, τὸν καλὸν ὁδηγόν, ποὺ προκαλεῖ ἀνατριχίλα,
μειλίχιον Δία, παγγενέτην, βιοδώτορα θνητῶν,	τὸν μαλακὸν Δία, τὸν γεννήτορα τῶν πάντων• αὐτὸν ποὺ δίδει τὴν ζωὴν εἰς τοὺς θνητούς.
Ζῆνα μέγαν, πολύπλαγκτον, ἀλάστορα, παμβασιλῆα•	Τὸν Δία τὸν μεγάλον, τὸν πολυπλάνητον, τὸν τιμωρόν, τὸν βασιλέα τῶν πάντων.
πλουτοδότην, ὁπόταν γε βρυάζων οἶκον ἐσέλθῃ,	Τὸν δίδοντα τὸν πλοῦτον, ὅταν εἰσέλθη εἰς τὸν οἶκον φουσκωμένος (μὲ δῶρα).
ἔμπαλι δέ ψύχοντα βίον θνητῶν πολυμόχθων.	Καὶ ἀντιθέτως τὸν ἀφανίζοντα τὸν βίον (περιουσία) τῶν ἀνθρώπων, ποὺ μοχθοῦν πολύ,
Ἐν σοὶ γὰρ λύπης τε χαρᾶς τε κλῇδες ὀχοῦνται•	διότι ἀπὸ ἐκεῖνον μεταφέρονται (ἐσὺ κατέχεις) τὰ κλειδιὰ τῆς λύπης καὶ τῆς χαρᾶς.
τοιγάρ τοι, μάκαρ ἁγνέ, πολύστονα κήδε ἐλάσσας	Διὰ τοῦτο ὦ μακάριε, ἁγνέ, ἀφοῦ άπομακρύνεις τὶς λυπηρὲς ἀνησυχίες,
ὅσσα βιοφθορίην πέμπει κατὰ γαῖαν ἅπασαν,	ὅσες στέλνουν τὴν καταστροφὴ τῆς ζωῆς σὲ ὅλη τὴ γῆ,
εὔδοξον βιοτῆς γλυκερὸν τέλος ἐσθλὸν ὀπάζοις.	εἴθε νὰ μᾶς δώσεις ἔνδοξο, γλυκὺ καὶ καλὸ τέλος τοῦ βίου.