Κορνήλιος Αγρίππας (Heinrich Cornelius Agrippa von Nettesheim)

Γεννήθηκε το 1486 στην Κολωνία και έζησε μια περιπετειώδη και πολυτάραχη ζωή. Υπήρξε λαμπρός επιστήμων και διακρίθηκε σαν συγγραφέας, φιλόσοφος, γιατρός και στρατιωτικός. Αλλά δεν αρκέστηκε μόνο σ’ αυτά. Το ανήσυχο πνεύμα του και η δίψα για μάθηση τον οδήγησαν στη μελέτη της αλχημείας και της Καβάλλας, μόνο που αυτές τις ασχολίες τις πλήρωσε ακριβά σ’ όλη του τη ζωή. Λέγεται ότι πολλά από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τον Αγρίππα ενσωματώθηκαν αργότερα από τον Γκαίτε στον Φάουστ.

Το 1509 οι διαλέξεις του στο Πανεπιστήμιο Ντολ της Γαλλίας πάνω στην πραγματεία De verbo mirifico για τη θρησκεία του Γιόχαν Ρόυχλιν και οι σάτιρές του για τους μοναχούς προκάλεσαν την αντίδραση της Εκκλησίας. Κατηγορήθηκε για ασέβεια και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πόλη και να καταφύγει στην Αγγλία.

Παντρεύτηκε για πρώτη φορά στην Κολωνία, όπου δίδαξε για κάποιο διάστημα θεολογία. Ο Μαξιμιλιανός τον κάλεσε να μετάσχει στον πόλεμο στην Ιταλία κι εκείνος δέχτηκε. Εκεί διακρίθηκε στο πεδίο της μάχης και χρίστηκε ιππότης. Αυτό δεν τον εμπόδισε να δίνει διαλέξεις για τον Πλάτωνα στο Πανεπιστήμιο της Πίζας και να πάρει διπλώματα Νομικής και Ιατρικής στην Παβία.

Διορίστηκε δικηγόρος στο Μετς αλλά γρήγορα έχασε τη θέση του, γιατί υπερασπίστηκε μια νεαρή γυναίκα που είχε κατηγορηθεί για μαγεία. Πέτυχε την απαλλαγή της από την Ιερά Εξέταση, αλλά θεώρησε φρόνιμο να αλλάξει τόπο διαμονής και να επιστρέψει στην Κολωνία, επειδή είχε εξεγείρει εναντίον του την Ιερά Εξέταση και τους μοναχούς. Εκεί πέθανε η πρώτη του γυναίκα.

To 1524 πήγε στη Λυών σα γιατρός της Λουίζας της Σαβοϊας, μητέρας του Φραγκίσκου του Α΄. Λέγεται ότι ενεπλάκη σε έριδες και η βασιλομήτωρ σταμάτησε να τον μισθοδοτεί. Συνεχίζοντας τις περιπλανήσεις πηγαίνει στην Αμβέρσα μαζί με τη δεύτερη σύζυγό του και τα παιδιά του και γίνεται ιστοριογράφος και βιβλιοθηκάριος του αυτοκράτορα Καρόλου του Ε’. Αυτό το διάστημα γράφει και δημοσιεύει ένα από τα σημαντικότερα έργα του, το De incertitudine et vanitate scientiarum (Περί της αβεβαιότητος και ματαιότητος των επιστημών), επηρεασμένο από τον Πίκο ντελλα Μιράντολα και τον Ρόϋχλιν.

Είναι μια δηκτική σάτιρα εναντίον της κατάστασης των επιστημών της εποχής του σε σχέση με την αντικειμενική αλήθεια, των απλοϊκών δογμάτων της Εκκλησίας και των Σχολαστικών. Με το έργο αυτό γνωρίζει ότι ανοίγει πολυμέτωπο αγώνα. Γράφει στον πρόλογό του “Αντιλαμβάνομαι καλά ποια αιματηρή μάχη πρόκειται να διεξαγάγω ...πρώτα οι κακόμοιροι γραμματικοί θα δημιουργήσουν θόρυβο και ...οι ανόητοι ποιητές και οι προχειρολόγοι ιστορικοί, οι κομπορρήμονες ρήτορες, οι πεισματάρηδες λογικοί ... οι μοιραίοι αστρολόγοι,... οι φρικτοί μάγοι...οι αυτάρεσκοι φιλόσοφοι».

Σ’ ένα άλλο σημείο του “Περί της αβεβαιότητος και ματαιότητος των επιστημών” αναφέρεται στην τρέχουσα ηθική, που ποικίλλει ανάλογα με τον τόπο και το χρόνο, “...ώστε κατάντησε εκείνο που κάποτε θεωρείτο κακία άλλοτε να θεωρείται αρετή και εκείνο που κάποτε ήταν αρετή να θεωρείται κακία”. Αποκρούει επίσης την κοσμική εξουσία των παπών ακόμα και την πνευματική τους εξουσία, όταν αντιτίθεται στις Γραφές. Καταγγέλλει την Ιερά Εξέταση ότι πείθει τους ανθρώπους όχι με τη λογική και τη Γραφή αλλά με “το πυρ και τα δεμάτια”. Εκφράζει την ευχή η Εκκλησία να δαπανά λιγότερα για μητροπόλεις και περισσότερα για έργα φιλανθρωπίας. 

Ο Κάρολος ο Ε απαίτησε να απαρνηθεί την κριτική του κατά της Εκκλησίας αλλά ο Αγρίππας αρνήθηκε, και τότε ο αυτοκράτορας του περιέκοψε το μισθό του. Φυλακίζεται για χρέη και αποδίδει την ευθύνη στον αυτοκράτορα που δεν πλήρωνε κανονικά τον ιστοριογράφο της αυλής του. Ο καρδινάλιος Καμπέτζιο και ο επίσκοπος της Λιέγης πετυχαίνουν την αποφυλάκισή του, αλλά ο Κάρολος τον εξορίζει από τα εδάφη της αυτοκρατορίας του. Λέγεται ότι το 1531 φυλακίζεται ξανά για χρέη στις Βρυξέλλες αλλά απελευθερώνεται από φίλους του. Όταν απολύεται από τη φυλακή, πηγαίνει πρώτα στη Λυών και κατόπιν στη Γκρενόμπλ, όπου πεθαίνει σε ηλικία 48 ετών αφήνοντας επτά παιδιά από τρεις γάμους.

Το 1507 φαίνεται ότι ίδρυσε στο Παρίσι μια Εταιρία για την έρευνα των απόκρυφων φαινομένων. Υπήρξε ένας από τους πρώτους που εμβάθυναν στην αιγυπτιακή, ιουδαϊκή και ελληνική εσωτερική παράδοση και παρά τις διώξεις, είχε και ισχυρούς προστάτες όπως τον πάπα Λέοντα τον Χ, ο οποίος τον αποκαλούσε “πολύτιμο αδελφό”. Στο έργο του De praecellentia et nobilitate foeminei sexus υποστηρίζει με τόλμη τη γυναίκα. 

Το σημαντικότερο έργο του, για το οποίο και κατηγορήθηκε από την Ιερά Εξέταση είναι το De occulta philisophia, που γράφτηκε στην Κολωνία το 1510 αλλά δημοσιεύτηκε αναθεωρημένο πολύ αργότερα -εικοσιένα χρόνια μετά - στην Αμβέρσα. Περιλαμβάνει νεοπλατωνικές και χριστιανικές πεποιθήσεις σ’ ένα σύστημα καβαλιστικο-μυστικιστικής φιλοσοφίας.

Στο έργο αυτό περιλαμβάνει τη διδασκαλία του για τους τρεις κόσμους - τον κόσμο των στοιχείων, τον κόσμο των άστρων και τον κόσμο των πνευμάτων, που αντιστοιχούν στο φυσικό κόσμο, στον ουράνιο κόσμο και στον κόσμο του νου. Δέχεται επίσης την ύπαρξη ενός πέμπτου στοιχείου που προΐσταται των τεσσάρων στοιχείων.

Στην “Απόκρυφη φιλοσοφία” υποστήριζε ανάμεσα σ’ άλλα ότι, όπως η ανθρώπινη ψυχή διαποτίζει και κυβερνά το σώμα, έτσι και το “spiritus mundi” διαποτίζει και κυβερνά το σύμπαν κι ότι από τη μεγάλη αυτή δεξαμενή ψυχικής δύναμης μπορεί να επωφεληθεί ένα πνεύμα ηθικά εξαγνισμένο, που έχει σπουδάσει με υπομονή τις μαγικές μεθόδους.Ενισχυμένο μ’ αυτό τον τρόπο το πνεύμα μπορεί να ανακαλύψει τις κρυμμένες ιδιότητες των πραγμάτων, των αριθμών, των γραμμάτων, των λέξεων, μπορεί να διεισδύσει στα μυστικά των άστρων και να αποκτήσει κυριαρχία πάνω στις δυνάμεις της γης και στους δαίμονες στον αέρα.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε ευρύτατα και οι πολλές μεταθανάτιες εκδόσεις του, έδωσαν αφορμή για τη δημιουργία πολλών θρύλων γύρω από τον Αγρίππα που εξακολουθούν να τον συνοδεύουν ακόμη και σήμερα.

πηγή