Δευτέρα 2 Ιουλίου 2012

ΣΥΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ


Ο ERIC BERNE (ΕΡΙΚ ΜΠΕΡΝ) ΚΑΙ Η ΣΥΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ (TRANSACTIONAL ANALYSIS)


H συναλλακτική ανάλυση προσφέρει στα άτομα ένα λογικό τρόπο για να αναλύσουν και να καταλάβουν την ανθρώπινη συμπεριφορά. Βασίζεται στην υπόθεση ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να μάθουν να έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, να σκέφτονται μόνοι τους, ν’ αποφασίζουν μόνοι τους και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους.

Η συναλλακτική ανάλυση έχει να κάνει με τέσσερα είδη ανάλυσης:

§ Δομική ανάλυση: την ανάλυση της προσωπικότητας.
§ Συναλλακτική ανάλυση: την ανάλυση των πράξεων ή των λέξεων που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι.
§ Ανάλυση των παιχνιδιών: την ανάλυση των υστερόβουλων συναλλαγών που οδηγούν στην τελική πληρωμή.
§ Δραματική ανάλυση: την ανάλυση των ειδικών σεναρίων ζωής που ορισμένοι άνθρωποι παίζουν συνεχώς στη ζωή τους.

 
Η ΔΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

H δομική ανάλυση είναι μια μέθοδος που μας επιτρέπει να αναλύσουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά των ανθρώπων με βάση τα φαινόμενα των καταστάσεων του εγώ. Για παράδειγμα, φανταστείτε μία μητέρα που μαλώνει το παιδί της. Η φωνή της είναι δυνατή και διαπεραστική. Το χέρι της είναι τεντωμένο και υψωμένο. Ξαφνικά, χτυπά το τηλέφωνο, το σηκώνει και ακούει τη φωνή μιας φίλης της. Η φωνή της γίνεται απαλή και μελωδική, ενώ το τεντωμένο χέρι ακουμπά ήρεμα το γόνατο. Σύμφωνα με τη δομική ανάλυση, η μητέρα άλλαξε καταστάσεις του εγώ.

Ο Berne ορίζει την κατάσταση του εγώ ως «ένα σταθερό σχήμα συναισθημάτων και εμπειριών που σχετίζεται άμεσα με ένα αντίστοιχο σταθερό σχήμα συμπεριφοράς». Υποστηρίζει ότι όλες οι εμπειρίες του ανθρώπου καταγράφονται στον εγκέφαλο και στους νευρικούς ιστούς. Οι καταγραφές αυτές περιλαμβάνουν όλες τις εμπειρίες του ανθρώπου από την παιδική του ηλικία, ότι ενσωμάτωσε από τις γονεϊκές φιγούρες, τις αντιλήψεις των γεγονότων και τα συναισθήματα που συνδέονται με τα γεγονότα αυτά, καθώς και την παραμόρφωση που υφίστανται οι αναμνήσεις. Οι καταγραφές αυτές αποθηκεύονται στη μνήμη όπως οι ταινίες βίντεο. Μπορούν να ξαναπαιχτούν και το γεγονός αυτό μπορεί να ξανάρθει στη μνήμη, ακόμη και να ξαναβιωθεί.

Το κάθε άτομο έχει τρεις καταστάσεις του Εγώ που αποτελούν χωριστές και διακεκριμένες μορφές συμπεριφοράς: τη Γονεϊκή κατάσταση του εγώ, την Ενήλικη κατάσταση του εγώ και την Παιδική κατάσταση του εγώ. Ορίζονται ως εξής:
Η Γονεϊκή κατάσταση του εγώ περιλαμβάνει τις στάσεις και τη συμπεριφορά που έχουμε πάρει από εξωτερικές πηγές και κυρίως από τους γονείς. Εξωτερικά εκφράζεται προς τους άλλους με μια στάση κριτικής, προστασίας ή προκατάληψης.
Η Ενήλικη κατάσταση του εγώ δεν σχετίζεται με την ηλικία του ατόμου. Είναι προσανατολισμένη στην αντικειμενική συλλογή και αξιολόγηση πληροφοριών.
Η Παιδική κατάσταση του εγώ περιλαμβάνει όλες τις παρορμήσεις που διαθέτει φυσιολογικά το μικρό παιδί.
Όταν σκέφτεστε, ενεργείτε ή αισθάνεστε όπως βλέπατε να κάνουν οι γονείς σας βρίσκεστε στην Γονεϊκή κατάσταση του εγώ.
Όταν χειριζόσαστε την καθημερινή πραγματικότητα συλλέγοντας δεδομένα, υπολογίζοντας τις πιθανότητες και αξιολογώντας αντικειμενικά βρίσκεστε στην Ενήλικη κατάσταση του εγώ.
Όταν αισθανόσαστε και ενεργείτε όπως όταν είσαστε παιδί βρίσκεστε στην Παιδική κατάσταση του εγώ.

Ας δούμε το ακόλουθο παράδειγμα:
Αντίδραση σε μια πράξη βίας στο δρόμο
-Γονιός: Ήθελε και τα’ παθε η κοπέλα αφού τριγυρνούσε ολομόναχη τέτοια ώρα.
-Ενήλικος: Καλύτερα να φωνάξω την αστυνομία.
-Παιδί:Αυτός είναι καυγάς.

 
Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ

Κάθε φορά που ένα άτομο δείχνει πως αναγνωρίζει το άλλο με ένα νεύμα, ένα χαμόγελο, ένα μορφασμό κ.λ.π. , η αναγνώριση αυτή αποτελεί στην γλώσσα της συναλλακτικής ανάλυσης ένα χάδι. Δύο ή περισσότερα χάδια φτιάχνουν μια συναλλαγή. Όλες οι συναλλαγές μπορούν να ταξινομηθούν σε συμπληρωματικές, υστερόβουλες και σταυρωτές.
Μια συμπληρωματική συναλλαγή συμβαίνει όταν ένα μήνυμα, σταλμένο από μια ειδική κατάσταση του εγώ, παίρνει την αναμενόμενη απάντηση από την ειδική κατάσταση του εγώ στο άλλο άτομο. Στη συμπληρωματική συναλλαγή, οι γραμμές επικοινωνίας είναι ανοιχτές και οι άνθρωποι μπορούν να συνεχίσουν να συναλλάσσονται μεταξύ τους.

Παράδειγμα
Παιχνιδιάρικη συναλλαγή Παιδιού/Παιδιού.
-Μ’ αρέσεις πολύ.
-Κι εμένα μου αρέσεις
Στη σταυρωτή συναλλαγή, ένα ερέθισμα παίρνει μια απρόσμενη απάντηση, ενεργοποιώντας μια ακατάλληλη κατάσταση του εγώ. Στο σημείο αυτό οι άνθρωποι έχουν την τάση να αποσύρονται, να απομακρύνονται ο ένας από τον άλλο και να στρέφουν τη συζήτηση σε άλλο θέμα.
 
Παράδειγμα
-Προϊστάμενος: Τι ώρα είναι;
-Γραμματέας: Ο νους σας όλο στο ρολόι είναι.
Όταν στέλνει κανείς ένα υστερόβουλο μήνυμα το μεταμφιέζει κάτω από μια κοινωνικά αποδεκτή συναλλαγή. Τέτοιος είναι ο στόχος του παμπάλαιου ανδρικού κλισέ «έλα σπίτι μου να σε κεράσω ένα ποτό». Στην περίπτωση αυτή ο Ενήλικος λέει κάτι, ενώ το Παιδί χρησιμοποιώντας τον υπαινιγμό στέλνει ένα εντελώς διαφορετικό μήνυμα.

 
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΠΑΙΖΟΥΝ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ

Ο Berne ορίζει το ψυχολογικό παιχνίδι ως «μια σειρά συναλλαγών που κρύβουν μέσα τους μια μπλόφα». Τα παιχνίδια είναι συνήθως επαναλαμβανόμενα και προγραμματίζονται ατομικά. Για παράδειγμα, στο παιχνίδι «Κλώτσα με» ο παίχτης προκαλεί κάποιον άλλον να τον μαλώσει.

-Μαθητής: Χτες βράδυ είχα πονοκέφαλο και δεν έγραψα την άσκησή μου (Υπαινιγμός: Είμαι κακό παιδί, κλώτσα με).
-Δάσκαλος: Κρίμα. Δεν μπορώ να σου δώσω άλλη προθεσμία γι’ αυτή την εργασία (Υπαινιγμός: Είσαι κακό παιδί και πάρε την κλωτσιά σου).


ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Ο κάθε άνθρωπος έχει ένα ψυχολογικό σενάριο και ζει μέσα σε μια κουλτούρα που έχει σενάρια. Το ψυχολογικό σενάριο περιέχει το συνεχιζόμενο πρόγραμμα του δράματος της ζωής ενός ανθρώπου. Έχει τις ρίζες του στα μηνύματα που παίρνει το παιδί από τους γονείς του και που μπορεί να είναι δημιουργικά, καταστροφικά ή μη παραγωγικά και στις ψυχολογικές θέσεις που παίρνει το παιδί απέναντι στον εαυτό του και στους άλλους. Η συναλλακτική ανάλυση έχει καταλήξει στην ακόλουθη ταξινόμηση των 4 δυνατών θέσεων ζωής, που το άτομο υιοθετεί σε σχέση με τον εαυτό του και τους άλλους:

  1. ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ Ο’ ΚΕΥ-ΕΙΣΑΙ Ο’ΚΕΥ. Το άτομο που έχει αυτή τη στάση ζωής έχει συλλέξει αρνητικά μηνύματα για τον εαυτό του και αναζητά την αναγνώριση και το «χάδεμα» των άλλων.
  2. ΔΕΝ ΕΙΜΑΙ Ο’ ΚΕΥ-ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ Ο’ΚΕΥ. Το άτομο πιστεύει ότι δεν αξίζει ούτε αυτό, ούτε οι άλλοι. Διακατέχεται από απαισιοδοξία και επιθετικότητα, κατηγορεί τους άλλους ή προκαλεί με τη συμπεριφορά του την αρνητική κριτική των άλλων.
  3. ΕΙΜΑΙ Ο’ ΚΕΥ-ΔΕΝ ΕΙΣΑΙ Ο’ΚΕΥ. Το άτομο έχει αναπτύξει ένα δικό του μηχανισμό αυτοπροστασίας και αναζητά την αιτία των δικών του προβλημάτων στους άλλους.
  4. ΕΙΜΑΙ Ο’ ΚΕΥ-ΕΙΣΑΙ Ο’ΚΕΥ. Είναι η υγιής θέση ζωής. Το άτομο αποδέχεται τον εαυτό του και τους άλλους και προσπαθεί να λύσει τα προβλήματά του με ρεαλιστικό και ώριμο τρόπο.
Οι τεχνικές που χρησιμοποιεί η συνδιαλεκτική ανάλυση είναι η βιβλιοθεραπεία (η ανάγνωση βιβλίων σχετικών με τη συνδιαλεκτική ανάλυση, η παρακολούθηση σεμιναρίων, συνεδρίων κλπ), η καταδίωξη (η επιτυχής αντιμετώπιση μιας δυσάρεστης κατάστασης από το άτομο), η τεχνική της άδειας καρέκλας (το άτομο καλείται να συνδιαλεχθεί με μια προβληματική κατάσταση του Εγώ, η οποία κάθεται νοητά στην άδεια καρέκλα απέναντί του) κλπ.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γαλανουδάκη-Ράπτη, Α., & Κοσμίδου-Hardy, X. (1996). Συμβουλευτική: Θεωρία και Πρακτική. Αθήνα: Εκδ. Ασημάκης.
Δημητρόπουλος, Ε. (2000). Συμβουλευτική Προσανατολισμός. Αθήνα: Εκδ. Γρηγόρη.
Μαλικιώση-Λοϊζου, Μ. (1993). Συμβουλευτική Ψυχολογία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Χάρις Τ. (1977). Είμαι Ο’Κεϋ – Είσαι Ο’Κεϋ. Αθήνα: Εκδ. Καστανιώτη.





Δεν υπάρχουν σχόλια: